बांगलादेश भारतातून कांदा आयात कधी करणार? संपूर्ण अपडेट आणि भविष्यातील अंदाज

बांगलादेशमध्ये कांद्याची मागणी वर्षभर स्थिर राहत नाही आणि स्थानिक उत्पादन वारंवार कमी पडते. परिणामी सरकारला आयातीचा मार्ग स्वीकारावा लागतो. भारत हा जवळचा आणि विश्वासार्ह कांदा निर्यातदार देश असल्याने बांगलादेश बहुतेक वेळा भारतातूनच कांदा आयात करतो. पण दोन्ही देशांतील धोरणात्मक बदलांमुळे हा प्रश्न वारंवार चर्चेत येतो की बांगलादेश भारतातून कांदा आयात नेमकी कधी सुरू करणार किंवा किती प्रमाणात करणार.

सध्याची परिस्थिती: आयात प्रक्रिया पुन्हा सुरू

अगस्त 2025 मध्ये बांगलादेश सरकारने अधिकृतरीत्या जाहीर केले की कांदा आयातीला पुन्हा परवानगी दिली जाईल. ही घोषणा गरज आणि पुरवठ्याच्या परिस्थितीनुसार करण्यात आली. यामध्ये विशेषतः भारताचा उल्लेख नसला तरी भारत हा प्रमुख पुरवठादार असल्याने व्यापार आपोआपच भारताकडे वळतो. जाहीरात होताच विविध बंदरांमधून कांद्यासह ट्रक बांगलादेशात दाखल होऊ लागले.

भारतातून कांदा येण्यास सुरुवात

जाहीरातीनंतर काही दिवसांनीच Bhomra लँड पोर्टद्वारे भारतातून 202 टन कांद्याची मोठी खेप बांगलादेशात पोहोचली. काही महिन्यांपासून आयात बंद असल्याने बाजारात पुरवठा कमी झाला होता. त्यामुळे नवीन खेप आल्याने बाजारात स्थिरता निर्माण होऊ लागली. त्यानंतर Hili लँड पोर्टलाही परवानगी दिली गेली आणि आयात मार्गांची संख्या वाढल्याने व्यापार अधिक सुलभ झाला. त्यामुळे “कधी आयात होणार” हा प्रश्न प्रत्यक्षात उत्तरित झाला — आयात आधीच सुरू झाली आहे.

भारतातील घरेलू भाव वाढल्यामुळे 2024 मध्ये निर्यातीवर कडक निर्बंध लादण्यात आले होते. मात्र 2025 मध्ये परिस्थिती सुधारताच भारताने हे निर्बंध शिथिल केले. निर्यात शुल्क 40% वरून 20% पर्यंत घटवले गेले आणि Minimum Export Price (MEP) रद्द करण्यात आला. या बदलांमुळे भारतीय निर्यातदारांसाठी पुन्हा बाजार खुले झाले आणि बांगलादेशाकडे जाणाऱ्या कांद्याचा प्रवाह नैसर्गिकरीत्या वाढला. परिणामी बांगलादेशच्या बाजाराला तात्काळ दिलासा मिळू लागला.

बांगलादेशची स्थानिक उत्पादन क्षमता अपुरी का ठरते?

बांगलादेशमध्ये कांदा उत्पादित होतो, परंतु त्याची गुणवत्ता आणि साठवण क्षमता मर्यादित असते. देशातील २०–३०% कांदा योग्य साठवण नसल्याने खराब होतो. तसेच वाढलेल्या मागणीच्या तुलनेत उपलब्ध उत्पादन कमी पडते. यामुळे दरवर्षी लाखो टन कांदा आयात करावा लागतो. जर आयात वेळेवर झाली नाही तर किरकोळ बाजारात दर अचानक दुप्पट होतात आणि ग्राहकांना त्रास सहन करावा लागतो.

सरकारला भाव स्थिर ठेवायचे असल्यामुळे आणि काळाबाजार रोखण्यासाठी आयात अत्यावश्यक ठरते. जेव्हा देशात साठा कमी होतो, तेव्हा व्यापारी कृत्रिम तुटवडा निर्माण करून भाव वाढवण्याचा प्रयत्न करतात. आयात सुरू होताच भाव आपोआप खाली येतात कारण पुरवठा वाढतो. त्यामुळे बांगलादेश सरकारकडे आयात करण्याशिवाय इतर पर्याय फार कमी राहतात.

पुढील महिन्यांमध्ये आयात वाढण्याची शक्यता

सध्याच्या बाजारातील परिस्थिती पाहता, भारतातून कांदा आयात पुढील महिन्यांमध्येही नियमितपणे सुरू राहण्याची शक्यता आहे. दोन्ही देशांनी व्यापाराचे वातावरण मोकळे केले आहे. भारतातील उत्पादनही स्थिर दिसत असल्याने निर्यात बंदी लागू होण्याची शक्यता कमी आहे. त्यामुळे बांगलादेश आता अधिक स्थिर पुरवठ्याची अपेक्षा करू शकतो.

आयात का गरजेची ठरली?

जोखीम: आयात अचानक थांबण्याची भीती

भारताच्या घरेलू बाजारात पुरवठा कमी झाला किंवा हवामान बदलामुळे उत्पादनात घट झाली तर भारत पुन्हा निर्यातीवर निर्बंध लागू करू शकतो. अशा वेळी बांगलादेशाला पर्यायी देशांकडे वळावे लागू शकते, ज्यामुळे आयात दर वाढतील आणि बाजारात महागाई वाढेल. दुसरीकडे आयात वाढल्यामुळे बांगलादेशातील स्थानिक शेतकऱ्यांना कमी दर मिळण्याचा धोका असतो. त्यामुळे सरकारला संतुलित धोरण आखावे लागते.

भविष्यातील ट्रेंड: सिझनल आयात अधिक मजबूत होणार

बांगलादेश आता “गरजेप्रमाणे आयात” या मॉडेलकडे वळत आहे. वर्षभर आयात न करता, फक्त मागणी वाढल्यास किंवा भाव स्थिर नसल्यास आयात केली जाते. हा ट्रेंड भविष्यात अधिक स्थिर होण्याची शक्यता आहे. भारत आणि बांगलादेश दरम्यान कांदा कोटा करारही भविष्यात होऊ शकतो, ज्यामुळे आयात-निर्यात अधिक पूर्वनियोजित होईल.

सध्या बांगलादेश भारतातून कांदा आयात आधीपासूनच सुरू आहे आणि येत्या काळात ती आणखी वाढण्याची शक्यता आहे. भारताचे निर्यात धोरण सैल झाले आहे आणि बांगलादेशचे आयात धोरणही खुल्या प्रकारचे झाल्याने दोन्ही देशांच्या व्यापारात स्थिरता परत येत आहे. बाजारातील तुटवडा भरून निघत असून ग्राहकांना दरकपातीचा फायदा मिळेल अशी अपेक्षा आहे. पण हवामान, उत्पादन आणि निर्यात धोरणांवर हा व्यापार अवलंबून असणार आहे.